αγρωστώδη ή αγρωστίδες ή γραμινίδες

Οικογένεια μονοκοτυλήδονων φυτών που αφθονούν σχεδόν σε όλες τις περιοχές της Γης και γενικά συναντώνται σε υψηλό ποσοστό σε όλους τους ποώδεις σχηματισμούς. Υπάρχουν όμως μερικά γένη των θερμών χωρών που φτάνουν σε μέγεθος θάμνου ή δέντρου (π.χ. το ζαχαροκάλαμο και το μπαμπού). Έχουν στέλεχος κυλινδρικό, με γόνατα (κόμπους), συνήθως κοίλα στα μεσογονάτια διαστήματα. Αυτή η κατασκευή τούς δίνει αντοχή και ευλυγισία, ώστε να μπορούν να υποβαστάζουν το βάρος των ώριμων σταχυών χωρίς να σπάζουν στο φύσημα του ανέμου και όταν ακόμα η σχέση ανάμεσα στη διάμετρο και το ύψος είναι –μερικές φορές– πολύ μεγάλη. Τα φύλλα, γραμμοειδή, παραλληλόνευρα, στενά και χαρακτηριστικά, περιβάλλουν κάθε ένα από τα γόνατα. Συχνά είναι πολύ μακριά και περιβάλλουν το στέλεχος με το κατώτερο τμήμα τους (κολεό), ενώ μια λεπτή και διαφανής επέκταση (γλωσσίδιον) μπορεί μερικές φορές να παρεμβάλλεται ανάμεσα στις άκρες των φύλλων και τον κολεό. Τα άνθη είναι πολύ μικρά και γυμνά και αποτελούνται από ποδίσκο, ο οποίος φέρει τις λεπίδες και μερικές φορές τα λεπυρίδια, που μπορεί να έχουν ή να μην έχουν άγανα (αθέρα). Τα τελευταία αποτελούν μέρος των βρακτείων και προστατεύουν τους στήμονες και τον ύπερο. Κάθε άνθος φέρει έναν ύπερο και τρεις ή έξι στήμονες με κρεμαστούς ανθήρες, που επιτρέπουν την ανεμόφιλο επικονίαση. Ένα ή περισσότερα άνθη ενωμένα δίνουν τα σταχύδια, που καλύπτονται από τα λέπυρα, τη βασική ταξιανθία των α. Αυτά με τη σειρά τους συνθέτουν πιο πολύπλοκες ταξιανθίες, όπως o στάχυς και o σπάδιξ. Ο καρπός τους είναι καρύοψις, κόκκος, με άφθονο αμυλώδες ενδόσπερμα. Στα α. ανήκουν αναρίθμητα φυτά, κατάλληλα για τις πιο διαφορετικές χρήσεις: πρώτα-πρώτα όλα εκείνα τα γένη που είναι γνωστά με την ονομασία δημητριακά και είναι απαραίτητα για τη διατροφή του ανθρώπου: σιτάρι, σίκαλη, κριθάρι, ρύζι, βρώμη, καλαμπόκι. Το ίδιο ενδιαφέρον ως προς τη διατροφή του ανθρώπου παρουσιάζουν και δύο άλλα α., το ζαχαροκάλαμο, που από την εντεριώνη του βγαίνει η ζάχαρη, και το σόργο το σακχαρώδες,από το οποίο στη Νότια Αμερική παράγουν ζάχαρη και οινόπνευμα. Όλα τα φαγώσιμα α. έχουν αξία και ως πρώτη ύλη για την παραγωγή οινοπνευματωδών ποτών: το κριθάρι για μπίρα, το ζαχαροκάλαμο για ρούμι, η σίκαλη για ουίσκι, το ρύζι για σακέ (το ρυζόκρασο των Ιαπώνων). Άλλα α. παρουσιάζουν ενδιαφέρον ως φυτά χρήσιμα για τη διατροφή των ζώων (σανός, σανοδοτικά φυτά), όπως πολλά είδη φεστούκας, το τρίθετον το κίτρινον,o αρρηναθήρ ο υψηλός,το ανθόξανθο το εύοσμο,που δίνει στον σανό μια τυπική και ευχάριστη μυρωδιά. Τα κτηνοτροφικά και νομευτικά αυτά α. απαντούν ευρύτατα στην ελληνική χλωρίδα. Αλλά και το ίδιο το σιτάρι, το καλαμπόκι, η σίκαλη, η βρώμη και το κριθάρι σπείρονται μερικές φορές για χειμερινή διατροφή των ζώων. Μερικά α. προσφέρονται για βιομηχανική εκμετάλλευση: η στύπηη γιγάντειος για ψάθες, σχοινιά και για την παραγωγή χαρτοπολτού· το σόργο το κοινό και το σόργο το σάρωθρο (σκουπόχορτο) για σκούπες και βούρτσες· το μπαμπού, που στους τόπους της καταγωγής του, όπου φυτρώνει σε μεγάλες συνεχείς εκτάσεις, χρησιμοποιείται ως δομικό υλικό· το κοινό καλάμι και το καλάμι των ελών, που τα υψηλά ξυλώδη στελέχη τους χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία κυτταρίνης και ως υποστυλώματα στα αμπέλια και τα κηπευτικά. Από τα α. δεν λείπουν και τα φυτά με ωραία εμφάνιση, που ακριβώς γι’ αυτήν καλλιεργούνται ως διακοσμητικά και καλλωπιστικά, για τα πολύχρωμα φύλλα τους, με άσπρες, πράσινες και κόκκινες ραβδώσεις: η σεσλερία, η φαληρίδα (η φαλαρίς του Διοσκουρίδου), η ζέα, η κορταδερία (γυνέριο το αργυρόχρουν)με τη θαυμάσια μεταξωτή ασημένια φόβη. Μερικά α., όπως τα γένη άγρωστις, πόα, κυνόδους,τα σπέρνουν στους κήπους για να δημιουργούν χορτοτάπητες (γκαζόν), επειδή αντέχουν και στα ζιζάνια και στο πάτημα. Τα α. υπερέχουν γενικά και στους ποώδεις συνδυασμούς (λιβάδια, βοσκές, στέπες), γιατί φυτρώνουν εύκολα και έχουν την ικανότητα να επιζούν συχνά σε βάρος φυτών που ανήκουν σε άλλες οικογένειες. Σχηματίζουν τότε λιβάδια που χαρακτηρίζονται από το είδος το οποίο κυριαρχεί στο καθένα και παίρνουν το όνομά του. Αγρόκτημα στη Μαδαγασκάρη με ζαχαροκάλαμα, ένα από τα πολυτιμότερα φυτά της οικογένειας των αγρωστωδών, καθώς από την κατεργασία του παράγεται η ζάχαρη. Αγριάδα (αγρόπυρον το έρπον), φυτό της οικογένειας των αγρωστωδών. Τα στελέχη των αγρωστωδών είναι κούφια, όπως αυτά των εικονιζόμενων μπαμπού. Το ριζικό σύστημα της σίκαλης, που είναι από τα κυριότερα αγρωστώδη. Στάχυ της σίκαλης.